Waarschijnlijk heeft elke pomphouder er wel eens mee te maken gehad: een klant die na het tanken vertrok zonder te betalen. ServiceOrganisatie Directe Aansprakelijkstelling (SODA) helpt ondernemers om de financiële schade die daarmee gepaard gaat te verhalen op de brandstofdief. Sinds de start in oktober 2017 werden al meer dan 26.000 dossiers behandeld. 

Volgens Niels van Os, productontwikkelaar bij SODA, is tanken zonder betalen een groot probleem voor de ondernemers in de sector. ‘’Onze inschatting is dat een tankstation gemiddeld één doorrijder per week heeft. Bij de grote tankstations is dat misschien meer, bij de kleine misschien wat minder. Uitgaande van tweeduizend bemande tankstations, gaat het jaarlijks om 104.000 onbetaalde tankbonnen. Navraag bij de politie wees uit dat maar in zo’n 6500 gevallen aangifte werd gedaan.’’

Druk op de knop

Van Os vond dat een kleine vier jaar geleden reden genoeg om met een aanpak te komen. Op de website van SODA kunnen pomphouders de onbetaalde bon melden. Voor klanten van BigBrother kan dat zelfs met één druk op de knop. Alle informatie, inclusief beelden, worden vervolgens aan de organisatie overgedragen. Daarmee zegt het bedrijf de pomphouder te ontzorgen. ‘’Voorheen werden doorrijders gemeld bij een van de honderden deurwaarders. In de praktijk werd er pas aangifte gedaan als een doorrijder niet betaalde. Omdat de informatie versnipperd was over die honderden deurwaarders en de aangiftebereidheid erg laag was, is het probleem lang niet goed zichtbaar geweest.’’

Lourens ‘t Hart, bij SODA actief als contactpersoon voor de tankstations, meent dat in het verleden ook het beeld bestond dat onbetaald tanken straffeloos kon. ‘’Dat kwam door het beleid van het Openbaar Ministerie om pas na drie aangiftes over te gaan op vervolging van de dader. Dat betekent dat een doorrijder de eerste twee keer vrijuit ging. Ook dit had een negatief effect op de aangiftebereidheid. De meeste doorrijders vallen niet of niet vaak in herhaling, dus zaken werden zelden opgepakt.’’

131 euro

Hoewel veel doorrijders probleemloos konden doorgaan met datgene waar ze mee bezig waren, gaat het volgens de heren bij brandstofdiefstal alleen al om een minimale indirecte schade van 131 euro. Die kosten bestaan uit de tijd die de medewerker kwijt is aan het vaststellen van de diefstal, het doen van aangifte, het vastleggen van bewijsmateriaal en de administratie. ‘’SODA doet namens de ondernemer aangifte bij de politie. Dit mogen wij voor de ondernemer doen, omdat wij met de ondernemers werken op basis van bijzondere volmacht en cessie ter incasso’’, aldus Van Os. 

Het bedrag van 131 euro moet verhaald worden op de doorrijders, vult zijn collega ‘t Hart aan. Daar bovenop komen dan nog de kosten van de tankbon zelf. ‘’Tanken zonder betalen is niet langer een goedkope uitgestelde betaling. Het geïnde bedrag wordt na aftrek van kosten aan de ondernemer uitbetaald.’’ SODA verzorgt de aangifte namens de ondernemer, dus gegevens van pomphouders zijn niet nodig. ‘’Als er sprake blijkt van vergissing, int SODA met gereduceerd tarief voor de klant slechts 25 euro kosten. Zo behoudt de ondernemer zijn klant.’’

Samenwerking politie

De organisatie werkt nauw samen met de politie bij het aanpakken van doorrijders. ‘’Als SODA aangifte doet, wordt dit geregistreerd in het BVH (het bedrijfsprocessensysteem van de politie). Vervolgens heeft SODA namens de ondernemer het recht op de gegevens van de kentekenhouder. Deze gegevens worden wekelijks automatisch door de politie gedeeld met SODA. Aan de hand van deze gegevens schrijft SODA de doorrijders aan.’’

Daarnaast levert SODA naar eigen zeggen ook weer een dienst aan de politie. Volgens ‘t Hart proberen zij namelijk zicht te krijgen op ‘nodale plekken’. Dat zijn locaties waar informatiestromen samenkomen en waar zicht op de criminaliteit te krijgen is. ‘’Veel criminelen verzamelen en ontmoeten elkaar op tankstations. Ook een ramkraker zal een keer moeten tanken. Door de verbinding tussen de politie en de ondernemers te verbeteren, kunnen we ook bij andere misdrijven een verschil maken.’’ 

‘’Tot slot ziet SODA meer van het probleem dat bestaat rondom tanken zonder te betalen. Wij zien ook alle vergissingen. Die worden in eerste instantie niet gedeeld met de politie. Doordat wij zowel bewuste doorrijders als personen die zich vergissen zien, kan SODA in sommige gevallen verbanden leggen en delen met de politie’’, vervolgt hij.

Naast de doorrijders en vergissers, die bijvoorbeeld in de shop komen en een pakje sigaretten bestellen, maar vergeten de brandstof af te rekenen, is er een derde groep: ‘de kloppers’. Dat is de klant die zich zonder geld aan de balie meldt. Deze krijgt de gelegenheid later te betalen. ”Doet hij dat niet, gaat de zaak eveneens naar de deurwaarder. Doordat SODA alle zaken langs ziet komen, is de aanpak vele malen effectiever dan in de oude situatie.’’

Grootte probleem

Omdat voorheen geen onderscheid werd gemaakt tussen de drie groepen, kwam alles op de grote hoop terecht. Gevolg: de doorrijder kwam er vanaf met 40 euro kosten. ”De vergisser kreeg dezelfde benadering, maar was zich van geen kwaad bewust. Ondanks dat de klant mogelijk geen schuld had aan het ontstaan van het probleem, moest ook deze persoon 40 euro extra deurwaarderskosten betalen. Doorrijden was in het verleden mogelijk lucratief, nu niet meer’’, zegt van Os. 

De heren van SODA ervaren niet dat het probleem ten opzichte van voorheen groter wordt of juist afneemt, omdat de meeste incidenten nog altijd onbekend blijven. Wel doet de organisatie namens de ondernemers steeds vaker aangifte. ‘’De aangiftebereidheid stijgt, net als het aantal geregistreerde aangiftes en andere onbetaalde tankbonnen’’, aldus ’t Hart. ‘’Doordat alle incidenten via SODA lopen, is er meer inzicht in de problematiek.’’

In 2020 werden uiteindelijk 13.500 zaken behandeld door Van Os, ‘t Hart en hun collega’s. Daarin werd 7350 keer aangifte gedaan. In de rest van de gevallen bleek er sprake van een vergissing te zijn. De verwachting bestaat dat het aantal zaken minimaal 20.000 per jaar wordt, hoewel het coronavirus mogelijk roet in het eten gooit. In de nabije toekomst wil SODA volgens ‘t Hart ook aan de slag met een landelijke zwarte lijst. ‘’Alleen notoire doorrijders komen op deze lijst. Door de zwarte lijst wordt doorrijden en daarna niet meer betalen praktisch onmogelijk.’’

Lees ook:

• Integratie PumpWatch en SODA moet aanpak doorrijders vereenvoudigen
• ‘Niet bij elke onbetaalde tankbon is er sprake van kwade opzet’
• Gevangenisstraf na pogingen tot inbraken bij tankstations