Een derde van alle bemande tankstations in ons land is verdwenen in de afgelopen tien jaar. Zo’n vijftien procent daarvan is helemaal weg, de overige locaties zijn onbemand geworden. Daardoor is op dit moment bijna de helft van de Nederlandse tankstations onbemand. Dat blijkt uit cijfers van Petrolview en Bovag. Als deze trend zich in dit tempo voortzet, wordt binnen twee jaar meer dan vijftig procent van de locaties zonder personeel geëxploiteerd.

Tien jaar geleden waren er nog 3.358 bemande stations in Nederland. Inmiddels is dit aantal geslonken naar 2.245 vestigingen. Deze locaties vormen gezamenlijk ongeveer 54 procent van de totale markt. Tien jaar geleden werd 78 procent van de vestigingen nog bemand geëxploiteerd.

Prijsdruk

De oorzaak van het verdwijnen van ruim elfhonderd bemande stations wordt vooral gezocht bij de steeds prijsbewustere consument en het hoge aantal tankstations in Nederland. Hierdoor nemen concurrentie en prijsdruk toe, worden de marges dunner en dalen de literverkopen. Het feit dat veel weggebruikers gaan tanken in het buitenland doet daar nog een schepje bovenop. Veel exploitanten besluiten daarom, vaak noodgedwongen, om hun vestiging onbemand voort te zetten. Dat die trend binnen afzienbare tijd wordt doorbroken, lijkt niet waarschijnlijk.

De gestage opmars van het onbemande segment begon rond de eeuwwisseling. Al snel bleek dat er een grote markt is voor lage brandstofprijzen en weinig service. Onder meer de formules Tango en Tinq groeiden fors. In 2003 waren er al 575 stations zonder personeel. Dat was toen zo’n veertien procent van het totale aantal vestigingen in Nederland.

Sindsdien werd het onbemande segment alleen maar groter. in 2008 bestond een kwart van de markt uit vestigingen zonder personeel en drie jaar later was dat al een derde. Het lijkt erop dat binnen twee jaar in Nederland meer onbemande dan bemande stations zijn (zie het staatje onderaan dit artikel voor enkele cijfers).

Marktaandeel

Of onbemande vestigingen tegen die tijd ook qua marktaandeel dominant zijn, valt te bezien. Vaak worden juist de stations die relatief weinig liters verkopen, als automaat geëxploiteerd. Uit een rapport van Bovag en Rai Vereniging uit 2014 blijkt bijvoorbeeld dat de 76 bemande Tamoil-stations gezamenlijk meer brandstof verkochten dan de 81 Tamoil Express-locaties.

Ook laten de cijfers zien dat de bemande Shell’s en BP’s per vestiging gemiddeld meer liters verkopen dan hun onbemande broertjes. Kanttekening hierbij is dat in het betreffende rapport een schatting wordt gemaakt, die bovendien uitsluitend is gebaseerd op de verkoop aan de personenautomarkt.

In het huidige aantal van 1.909 onbemande stations zitten ook ongeveer honderd locaties die wel een tankshop hebben, maar waarbij de brandstof toch aan de pomp moet worden afgerekend. Het gaat dan om verkooppunten waarbij bekende foodretailers, bijvoorbeeld Subway of New York Pizza, de leegstaande pompshop huren om er een broodjeszaak of pizza-restaurant van te maken. Ook maakt Tango gebruik van soortgelijke constructies, waarbij pomphouders alleen de shop en eventuele carwash exploiteren en Tango het voorterrein ‘doet’.

Tweedeling

Tom Huyskens van brancheorganisatie Bovag ziet een tweedeling ontstaan in de tankstationmarkt. ”Aan de ene kant heb je de groei van het onbemande segment. Daartegenover staan juist de fullservice stations, die steeds meer de functie van een buurtwinkel overnemen. Je kunt er niet alleen je auto wassen, maar ook je kleding of de hond. Daarnaast zie je bakkerijen, zonnebanken of zelfs erotica-artikelen in de shop verschijnen.”

Huyskens ziet dal als een logische ontwikkeling en geeft aan dat ondernemers de komende jaren een duidelijke keuze moeten maken tussen één van beide opties. ”Als je vlees noch vis bent, ben je ten dode opgeschreven”, aldus de Bovag-woordvoerder.

Niet alleen het bemande segment verliest terrein in ons land, ook het totale aantal stations neemt al jaren af. In vergelijking met vorig jaar zijn er momenteel twaalf stations minder en 165 minder dan tien jaar geleden.

Netwerksanering

Dat het netwerk in ons land kleiner wordt, is geen verrassing. Al jaren zeggen ingewijden dat er in Nederland te veel stations zouden zijn. De verwachting is dat er een grote sanering plaatsvindt, waarbij wellicht zo’n duizend locaties gaan verdwijnen of misschien zelfs meer. Tot nu toe bleef een dergelijke aardverschuiving uit.

Volgens Huyskens komt dit onder meer doordat tankstation-exploitanten diverse mogelijkheden hebben om stappen terug te doen. ”Bijvoorbeeld door te snijden in de kosten. Zo kun je een betaalzuil op het voorterrein zetten, waardoor de shop minder lang open hoeft te blijven en dus minder personeelsuren hoeven worden betaald. Daarnaast kun je ervoor kiezen om verder te gaan als onbemande locatie. Als ook dat niet rendabel is, kun je altijd nog proberen je station te verhuren of te verkopen aan een oliemaatschappij.”

Tom van Gurp

Lees ook: Alleen toekomst voor fullservice stations en onbemand