De leeftijd waarop jongeren tabak mogen kopen gaat definitief van 16 naar 18 jaar. Dat besloot de Eerste Kamer dinsdag. De maatregel wordt al over zeven weken van kracht, namelijk op 1 januari volgend jaar. Goed controleren wordt essentieel denken brancheverenigingen Beta, Bovag en Nove. “Anders komen er nieuwe plannen in Den Haag om tankstations als verkoopkanaal voor tabak te sluiten”, aldus Nove-directeur Erik de Vries.

Nu mag tabak nog worden verkocht aan iedereen van 16 jaar of ouder. Om het roken onder jongeren terug te dringen, heeft de landelijke politiek besloten om die leeftijdsgrens te verhogen naar 18 jaar. Hoe later iemand in aanraking komt met sigaretten, hoe kleiner de kans dat hij gaat roken, is de redenering.

Controleren

“Het is van groot belang dat we goed blijven controleren op de leeftijd van jonge kopers”, zegt Beta-voorzitter Petra van Stijn. De belangenclub raadt pomphouders aan om iedereen tot 25 jaar te controleren. “We willen meedoen met het beleid van de supermarkten. Die controleren ook tot 25 jaar. Een eenduidig beleid van alle tabaksverkooppunten is belangrijk. We willen dat jonge klanten gewend zijn hun ID te laten zien als ze tabak kopen.”

Als blijkt dat niet goed wordt gecontroleerd bij tankstations, vreest Van Stijn dat in de landelijke politiek stemmen opgaan om in de petrolbranche geen tabaksverkoop meer toe te staan. Een eerder plan hiertoe van SP-Kamerlid Henk van Gerven kreeg dit najaar niet genoeg steun. “Maar als blijkt dat de branche de wet niet goed naleeft, weet je nooit hoe het loopt”, aldus van Stijn.

Sancties

Ze vindt het een goed idee om werknemers een contract te laten tekenen waarin het belang wordt onderstreept van leeftijdcontroles. “En als de werknemer verzuimt te controleren, moeten er ook sancties volgen. In extreme gevallen zelfs ontslag. Die sancties kun je in het contract afspreken.”

“Want vergis je niet. De gevolgen van het niet naleven van de tabakswet zijn zwaar.” Van Stijn doelt daarmee onder meer op het ‘three strikes out’-principe dat volgend jaar van kracht wordt. Als een pomphouder driemaal wordt betrapt op het verkopen van sigaretten aan jongeren onder de 18 jaar mag hij een bepaalde periode geen tabak meer verkopen. Die periode kan oplopen tot maximaal twaalf weken.

Boetes

Ook gaan de boetes voor illegale verkoop van 450 euro naar 1.360 euro, bij een eerste overtreding. En staatssecretaris Martin van Rijn (Volksgezondheid) heeft aangekondigd dat de NVWA extra controles gaat uitvoeren het komende jaar.

De overheid start een landelijke campagne over de verhoging van de leeftijdsgrens. “We willen daar in de tweede helft van november mee beginnen”, vertelt woordvoerder Ruben van Dorssen. De campagne loopt door tot na nieuwjaar. Een goede zaak vindt Nove-directeur Erik de Vries. “Als de overheid communiceert dat de leeftijd voor tabaksverkoop omhoog gaat, kun je daar als pomphouder naar verwijzen. Dan kun je duidelijk aangeven dat je de verhoging als ondernemer niet zelf verzonnen hebt.”

Verbieden

Ook De Vries benadrukt het belang van controles. “We moeten zeker net zo goed controleren als andere branches, misschien wel beter. De verkoopkanalen liggen onder de loep. Stel we controleren niet goed, dan gaan in de Tweede Kamer weer stemmen op om verkoop bij tankstations te verbieden.”

Een aantal jongeren dat nu nog tabak mag kopen, mag dat over een paar weken niet meer. De Vries verwacht echter niet dat dat tot veel problemen bij tankstations leidt. “De meeste bezoekers komen met de auto en zijn dus 18 jaar of ouder.” Daar is Van Stijn van Beta het niet mee eens. Zij verwacht wel degelijk vervelende reacties van 16- en 17-jarigen en benadrukt daarom het belang van eenduidig beleid bij alle verkooppunten van tabak. Niet alleen bij de petrolbranche, maar ook bij bijvoorbeeld supermarkten en tabaksspeciaalzaken.

Longfonds

De verhoging van de verkoopleeftijd voor tabaksproducten gaat het Longfonds, het voormalige Astmafonds, nog niet ver genoeg. De organisatie wil dat bij elk pakje sigaretten voortaan een bijsluiter komt. Daarop moet staan welke bestanddelen er allemaal in tabak zitten.

“Op een pot pindakaas staat precies wat erin zit. Op een pakje sigaretten, met zoveel gezondheidsrisico’s, ontbreekt deze informatie”, legt directeur Michael Rutgers uit. “Een 18-jarige moet zich bewust zijn de risico’s, voordat hij of zij een eerste sigaret opsteekt.” Volgens het Longfonds is de verpakking niet groot genoeg om alle bestanddelen van sigaretten op te zetten. Dat moet dan gebeuren in een bijsluiter. De overheid heeft over de bijsluiter nog geen standpunt bepaald, laat woordvoerder Van Dorssen desgevraagd weten.

Tom van Gurp

Lees ook: Verbod tabaksverkoop bij herhaaldelijke wetsovertreding