Veiling snelwegstations heeft geen invloed op concurrentie

Gepubliceerd op 09-07-2015 om 07:46

De jaarlijkse veiling van rijksweglocaties heeft nauwelijks invloed op de concurrentie tussen verschillende tankstationformules. Nieuwe toetreders aan de snelweg zijn er niet gekomen en de marges op de pompprijzen zijn door de veiling nauwelijks veranderd. Dat blijkt uit een evaluatie van onderzoeksbureau Ecorys, in opdracht van het kabinet. Toch ziet minister Stef Blok geen reden voor ingrijpende veranderingen. Dat de overheid er jaarlijks miljoenen mee verdient, draagt daar wellicht aan bij. Wel komt meer informatie beschikbaar in de biedboeken en vinden toekomstige veilingen mogelijk elektronisch plaats.

Sinds 2002 worden jaarlijks de concessierechten van grofweg vijf à tien snelwegstations geveild. Deze veilingen zijn in het leven geroepen om de oude situatie van eeuwigdurende concessies te doorbreken. Hiermee moest de markt worden opengebroken en ruimte worden gecreëerd voor nieuwe toetreders. Tevens zou er meer prijsconcurrentie moeten ontstaan.

Daarvan is echter niet of nauwelijks sprake. Van de 48 geveilde stations in de onderzoeksperiode (2008-2013) gingen er tien over in andere handen. De nieuwe huurders zijn allemaal bedrijven die elders in het land al een snelweglocatie uitbaten. Wel vertrok er één exploitant, namelijk ANWB, die zich overigens volledig heeft teruggetrokken van de tankstationmarkt. Tevens concluderen de onderzoekers dat het effect op de literprijzen zeer gering is.

Kritiek

De tankstationveilingen krijgen veel kritiek vanuit de branche. Het zou een potje kaarten zijn tussen de oliemaatschappijen, de gehanteerde regelingen beïnvloeden het biedgedrag en de veilingen zouden vooral voor de overheid zelf veel geld opleveren.

Zo werd de schatkist na de laatste veilingronde in september vorig jaar met ruim zeven miljoen euro gespekt. Ook in andere jaren zijn de inkomsten voor de overheid aanzienlijk. Toch zien de onderzoekers en het kabinet geen reden om te stoppen met de veilingen. Wel wordt gesproken over aanpassing van de systematiek.

Klachten

De onderzoekers hebben namelijk diverse veilingdeelnemers geïnterviewd en gevraagd naar hun ervaringen tijdens het biedingsproces. Eén van de klachten is dat concessiehouders voordeel hebben bij biedingen op hun eigen stations in vergelijking met andere geïnteresseerde partijen. Dit omdat ze over meer informatie beschikken.

De minister is daarom van plan om onderstaande gegevens in de toekomst ook op te nemen in het biedboek:

De doorzetgegevens van het station per brandstofsoort
Het aantal verkochte kaartliters per brandstofsoort
De bruto-shopomzet

Mededingingsrechtelijk is dit mogelijk, al zijn er enkele wetswijzigingen voor nodig. ”Het kabinet streeft ernaar deze wetgeving op zo kort mogelijke termijn tot stand te brengen”, aldus Blok in een reactie op de onderzoeksresultaten.

Elektronische veilingen

Ook denkt hij na over het elektronisch veilen van concessies die voor de tweede keer onder de hamer komen. Daarmee moet eventueel strategisch biedgedrag worden beperkt. Bij de elektronische vorm van veilen kunnen geïnteresseerden niet van elkaar zien wie er meedingt naar de concessierechten.

Bij de veilingen zitten de geïnteresseerde partijen in één ruimte, waarbij ze van elkaar kunnen zien wie op welk station biedt. Dit kan leiden tot strategisch gedrag in de vorm van een aangepast bod. Ook menen de onderzoekers dat het huidige veilingproces een optimale opbrengst voor de overheid in de weg kan staan.

Systematiek

Dat dit strategische gedrag ook daadwerkelijk plaatsvindt, betwijfelt de minister. Hij wil dan ook de huidige systematiek in stand houden voor stations die voor de eerste keer onder de hamer komen. Wel geeft hij aan te laten onderzoeken of elektronische veilingen noodzakelijk zijn voor stations die voor de tweede keer aan de beurt zijn. Bij die veilingen vervallen namelijk enkele regels, bijvoorbeeld de topdeelregeling. Vanaf 2017 zijn er voor het eerst concessierechten die voor de tweede keer onder de hamer gaan.

Het onderzoek van Ecorys betreft uitsluitend de veiling van rijksweglocaties. Op sommige plekken in het land worden ook stations aan het onderliggende wegennet geveild, bijvoorbeeld in Rotterdam. Deze veilingen zijn in het onderzoek niet geëvalueerd. Het kabinet geeft aan in de toekomst te blijven monitoren.