De tabaksverkoop dreigt alleen nog maar gedaan te mogen worden door speciaalzaken om jeugdige rokers ervan te weerhouden sigaretten te kopen. Dat wil de SP en de partij krijgt daarbij steun van onder meer PvdA. Dat bleek woensdag tijdens een tabakshoorzitting van de commissie Volksgezondheid. Petra van Stijn, voorzitter BETA. heeft bij de politici gepleit om tankstations ook te zien als tabaksspeciaalzaak. “De tabaksverkoop maakt in sommige pompshops 50% van de omzet uit. Als de tabaksverkoop wegvalt zal 1/3 van de shops moeten sluiten, heb de Tweede Kamerleden voorgehouden”, vertelt Van Stijn.

“Gelukkig was het antwoord van het Sp-Kamerlid enigszins geruststellend. Ze reageerde meteen dat ze begrijpt dat het voor pompshops een bijzondere situatie is. Daarna ging de discussie met name over een verbod op tabaksverkoop door supermarkten en horeca”, aldus Van Stijn.

Tabak kopen

Tijdens de vergadering werd gemeld dat uit onderzoek zou blijken dat 90% van de jeugdige kopers erin zou slagen tabak te kopen, ondanks hun te lage leeftijd. Een verlaging van het aantal verkooppunten zou niet alleen het aantal jeugdige ‘gelegenheidskopers’ verminderen, maar ook de handhaving makkelijker maken. “Wij herkennen ons overigens niet in deze cijfers”, zegt Van Stijn. Al erkent ze wel dat jeugdige kopers inderdaad te vaak erin slagen tabak te kopen.

“De Kamerleden wilden in eerste instantie de tabaksverkoop bij supermarkten, horeca, automaten en tankstations verbieden”, zegt Edsko Schuitema van BETA, die ook bij de zitting was. “De tabak zou dan alleen bij gespecialiseerde tabakszaken verkocht mogen worden. Maar de vraag is wel wat dan zo’n gespecialiseerde zaak is. De bedoeling van de politici is dat tabak niet meer bij normale winkels te koop is, waar veel jeugd komt. Bij tankstations komen natuurlijk voornamelijk meerderjarigen.”

Omzet

Een tabakswinkel is vaak voor 60% van de omzet afhankelijk van de tabaksverkoop. Bij een tankstation ligt dat soms op 50%. Van Stijn: “Daarom is deze maatregel te draconisch. We zijn geen normale winkels, waar tabak alleen een serviceproduct is. Het bestaansrecht van heel veel tankshops valt dan weg. Die tankstations zullen dan onbemand moeten worden, wat duizenden banen kost. Sommige tankshops verkopen jaarlijks voor 800.000 euro aan tabak. Dat is een marge van 50.000 euro. Daarmee kun je twee medewerkers betalen.”

Woensdagmiddag werd ook over de verhoging van tabaksleeftijd naar 18 jaar en de strafbaarstelling gesproken van de verkoper. BETA is daar geen voorstander van; ook de koper zou strafbaar moeten zijn. Net als bij alcohol straks het geval is. Hierbij zijn minderjarigen strafbaar bij bezit. Dat maakt dat ze niet meer eindeloos gaan proberen bij verkopers, waarbij alleen laatstgenoemde ‘de sigaar’ is bij een geslaagde koop. Maar daar willen de politici voorlopig nog niet aan.

Tabaksverkooppunten

In Nederland zijn zo’n 30.000 tabaksverkooppunten, waarvan 15.000 automaten. Als SP haar zin krijgt, ook de PvdA zit op die lijn, zouden er nog maar 4.000 punten overblijven. “Wij  zijn principieel tegen het sluiten van welk verkoopkanaal dan ook. Maar wellicht wil de Tweede Kamer naar 2.000 tankstations en 2.000 tabakswinkels. Daarmee zouden wij natuurlijk niet ontevreden zijn”, geeft Van Stijn toe.

“Hoe het gaat lopen weten we niet, maar dat levert dan wel extra omzet op van mensen die niet meer bij de supermarkt sigaretten kopen. Ook zullen de 24-uurstations profiteren er van als er ’s avonds geen sigaretten meer te koop zijn bij supermarkten of horeca.”

Verlies aan accijns

Wel zal een dergelijke maatregel het illegale circuit geen windeieren leggen. Om nog maar te zwijgen aan de miljarden aan weglekeffecten die optreden wegens accijns- en btw-verlies. Zo verliest de staat nu al honderden miljoenen aan accijns en btw in de grensstreek alleen al door de recente accijnsverhoging. Dat zal alleen maar toenemen met de sluiting van 26.000 verkooppunten.

Mocht de SP de partijen PvdA, CDA, D66 aan haar zijde krijgen, ontstaat er een kamermeerderheid voor de plannen. De Kamerleden zouden dan een motie aan kunnen nemen, die staatssecretaris Martijn van Rijn van VWS dient uit te voeren. En op dit onderwerp hoeft de detailhandel van de VVD ook weinig steun te verwachten, weet Schuitema. “Tabak is een heel gevoelig onderwerp, waar ook de VVD haar vingers niet aan wil branden.”

Bart Pals