Een pomphouder die aan een jongvolwassene boven de 18 tabak verkoopt, kan toch strafbaar zijn als hij de leeftijd niet goed heeft gecheckt. Door de gebrekkige controle kan de ondernemer namelijk niet zeker weten of de klant oud genoeg is. Dat maakt hem strafbaar, zegt juriste Lisanne Henneveld van branchevereniging Beta. Zij baseert zich op informatie van de NVWA, die momenteel controles uitvoert bij tankstations in het hele land.

Dat verkoop aan jongeren beneden de 18 jaar strafbaar is, was al langer duidelijk. Pomphouders kunnen echter ook een boete krijgen als hij aan een 18-plusser verkoopt. Dat kan volgens Henneveld zorgen voor veel onduidelijkheid op de werkvloer.

Tabak

De redenering van de inspectiedienst is als volgt. Als tabak wordt verkocht aan iemand van negentien, maar zijn leeftijd wordt niet gecheckt, kan de pomphouder niet zeker weten of de jongere oud genoeg is. Het moet overduidelijk zijn dat de klant boven de achttien is. Zo niet, dan moet altijd de leeftijd worden gecheckt. Het achterwege blijven van de ID-check is dus al reden voor een boete.

”Maar of iemand overduidelijk achttien is of niet, is ontzettend subjectief”, zegt Henneveld. ”Want wat is overduidelijk? Het hangt van de beoordeling van de inspecteur af. Wat de één overduidelijk vindt, vindt de ander twijfelachtig.” Ze is dan ook niet gelukkig met de maatregel. De NVWA bevestigt het verhaal van Henneveld en meldt dat de wet een ondernemer verplicht een ruime leeftijdsmarge te hanteren bij de controles.

Tankstation

Wel geeft de inspectiedienst aan dat het gebruikmaakt van jonge inspecteurs tussen de 18 en de 25. Op deze manier vallen ze niet op tussen andere jongeren die eventueel bij het tankstation aanwezig zijn. De inspecteurs observeren de gang van zaken bij een vestiging en spreken jongeren aan als zij tabak kopen. Het contact is nodig om de leeftijd van de klant te kunnen bepalen en om te vragen of de jongere zich moest legitimeren toen hij sigaretten kocht.

Het contact tussen de jongere en de inspecteur vindt na afloop van de aankoop plaats. ”We maken geen gebruik van lokjongeren”, geeft een NVWA-woordvoerder aan. Dan zou namelijk sprake zijn van uitlokking en dat is niet toegestaan, geeft de controle-inspectie aan.

Leeftijdsgrens

Begin dit jaar ging de leeftijdsgrens voor tabaksverkoop omhoog van zestien naar achttien jaar. Inmiddels vinden volop controles plaats, ook op naleving van het reclameverbod, en is de eerste boete al uitgedeeld. Een pomphouders uit Drenthe moet 1.350 euro betalen, omdat een medewerker door de drukte op Bevrijdingsdag de leeftijd van een klant niet checkte.

Brancheverenigingen hameren op het goed uitvoeren van de leeftijd-check. Ze verwachten dat er meer steun komt in Den Haag voor een verkoopverbod voor tankstations als blijkt dat de petrolbranche de controles niet op orde heeft.

Verkoopverbod

Momenteel kan al wel een verkoopverbod worden opgelegd aan individuele ondernemers, het zogeheten ’three strikes out’-principe. Als bij één ondernemer tot drie keer toe een overtreding wordt geconstateerd van de tabakswet, mag hij een bepaalde periode geen tabak meer verkopen. De periode kan oplopen tot drie maanden.

Een dergelijk verbod is inmiddels al opgelegd aan één ondernemer. Dat is overigens geen tankstation, maar een tabaksspeciaalzaak. De winkelier mag één week lang geen tabak verkopen en heeft besloten zijn zaak gedurende die periode te sluiten.

Tweede Kamer

Dat uitgerekend een tabaksspeciaalzaak een verkoopverbod krijgt, is opvallend. Dit omdat momenteel het kabinet onderzoek doet naar sluiting van veel kanalen voor tabaksverkoop en tabaksspeciaalzaken nou juist de enige uitzondering zouden worden.

Een vorig voorstel hiertoe haalde vorig jaar geen meerderheid in de Tweede Kamer. Dat een eventueel nieuw voorstel deze keer wel op een meerderheid kan rekenen, is maar de vraag. De verhoudingen in het parlement zijn immers niet gewijzigd. ”Maar dan moet de branche wel de controles op orde hebben”, aldus Henneveld.

Tom van Gurp

Lees ook: Nieuw onderzoek naar verbod tabaksverkoop bij tankstations