Tankstations hebben fors last van nare reacties als ze tabak kopende jongeren naar hun leeftijd vragen. Ongeveer twee derde krijgt te maken met onbegrip, boosheid, scheldpartijen, intimidatie, bedreigingen of soms zelfs vernielingen. Dat blijkt uit een enquete die TankPro heeft uitgevoerd onder zo’n vijfhonderd pomphouders, stationsmanagers en medewerkers.

In het onderzoek werd de vraag gesteld hoe vaak de deelnemers nare reacties krijgen als ze de leeftijdscontroles uitvoeren. Van de medewerkers gaf ruim zestig procent aan dat ze meerdere keren vervelende situaties mee hebben gemaakt. Een op de zes zelfs regelmatig. Bij ondernemers en stationsmanagers krijgt een derde regelmatig te maken met nare reacties van klanten.

Dreigen

Gevraagd naar wat voor situaties de enquête-deelnemers meemaken, waren enkele van de antwoorden: ”Uitschelden voor van alles en nog wat”, ”dreigen met geweld” of ”krijg allerlei verwensingen. Is niet prettig”.

”Sommige klanten vatten het persoonlijk op en hebben het idee niet volwassen geschat te worden. Probeer het maar eens uit te leggen dat het een preventieve leeftijdscontrole is voor hun eigen bestwil”, vat een tankstation-medewerker het probleem bondig samen.

Tankstation

Ook tankstation-ondernemers gaven in ruim zestig procent van de gevallen aan meerdere keren vervelende reacties van klanten te krijgen op hun vestigingen. Bij de stationsmanagers was dat zelfs meer dan 75 procent.

”Vaak wordt door de allochtone jeugd geroepen dat het discriminatie is en er wordt gedreigd personeel na sluitingstijd op te wachten”, vertelt een bezorgde ondernemer. Bij een andere pomphouder werd zelfs de prullenbak omgegooid en de brandblusser leeg gespoten.

Overleg

Branchevereniging Beta heeft binnenkort overleg met toezichthouder NVWA over de tabakscontroles. In dat overleg komen problemen rondom de ID-checks aan bod. “Het vervelende is dat veel mensen met de auto naar het station komen en dan toch moeten bewijzen dat ze ouder zijn dan achttien jaar”, aldus Jolanda Vink van de belangenorganisatie. “Klanten snappen dat niet.”

Tankstations kunnen namelijk ook beboet worden als ze tabak verkopen aan jongeren die boven de leeftijdsgrens zitten. Als verkoper moet je namelijk onomstotelijk vaststellen dat iemand oud genoeg is. Het achterwege laten van de controle zelf, is al strafbaar. Ook als de koper bijvoorbeeld twintig jaar is.

Vaste klanten

“Maar klanten komen vaak al jaren bij datzelfde station. Ze raken geïrriteerd. Wij horen van ondernemers dat vaste klanten zeggen dat ze hun sigaretten dan maar ergens anders gaan halen. Daar is veel onvrede over bij onze leden.” Vink denkt ook dat het laten zien van het ID-bewijs een kwestie van gewenning is. “In andere landen is het normaal. Daar krijgt niemand iets mee zonder identificatiebewijs. Zelfs als je vijftig jaar bent.” Eind november vindt het overleg plaats bij de NVWA. Of er daarna beleidsveranderingen plaatsvinden, is niet bekend.

Ook brancheorganisatie Bovag denkt dat veel klanten nog moeten wennen aan de nieuwe wetgeving. “Wij adviseren leden dan ook om een opleiding te volgen voor het omgaan met agressie, als ze dat nog niet gedaan hebben”, aldus woordvoerder Paul de Waal. “Het is vervelend dat deze reacties plaatsvinden, maar ondernemers moeten zich niet laten ontmoedigen om de controles goed te blijven uitvoeren.”

Controles

Sinds begin dit jaar mogen tankstations geen tabak meer verkopen aan jongeren onder de achttien jaar. Dat was vóór de jaarwisseling nog zestien jaar. De NVWA kondigde aan veel te controleren en heeft de daad bij het woord gevoegd. In de eerste zes maanden van dit jaar werden 475 controles uitgevoerd, waarbij veertien boetes zijn uitgedeeld.

Bij een eerste overtreding moeten tankstations 450 euro betalen. Wie drie keer in twaalf maanden over de schreef gaat, mag tijdelijk geen tabak meer verkopen. Een maatregel die pijn doet, omdat sigaretten en shag behoren tot de best verkochte producten uit de shop.

Leeftijd

Veel ondernemers en managers hebben dan ook maatregelen genomen en hebben hun werknemers geïnstrueerd. Bovendien geeft meer dan tachtig procent van de ondernemers aan dat er sancties worden gehanteerd als de leeftijd-check niet juist wordt uitgevoerd.

De meest gebruikte sanctie is het uitdelen van een waarschuwing (57 procent). Daarnaast geeft ongeveer een kwart van de ondernemers aan dat, in het uiterste geval, ontslag van de werknemer dreigt. Ongeveer een op de tien verhaalt een eventuele boete, geheel of gedeeltelijk, op de werknemer die de controle niet juist heeft uitgevoerd.

Contracten

Branchevereniging Beta adviseerde eerder dit jaar aan tankstation-ondernemers om in personeelscontracten afspraken te verwerken omtrent de ID-checks bij tabaksverkoop. Uit het TankPro-onderzoek blijkt dat bijna één op de vijf pomphouders dat advies ter harte heeft genomen en bepalingen heeft opgesteld in de arbeidscontracten. In sommige gevallen staan de sancties ook in de overeenkomst.

Voor tabaksverkopers is er een ‘identifier’ op de markt. Dat is een apparaatje waar klanten hun ID-bewijs doorheen moeten halen. Als de klant ouder is dan achttien jaar, volgt er groen licht. Onder de achttien volgt een rood licht. Kosten voor het apparaatje zijn niet gering: tweehonderd euro. Voor meerdere kassa’s zijn meerdere identifiers nodig.

Tom van Gurp

Lees ook: Meerderheid tankstations heeft tabakscontroles op orde