Branchevereniging Beta is zeer verbaasd over de manier waarop het aanstaande displayverbod van tabaksproducten tot stand lijkt te komen. Vorige week werd bekend dat staatssecretaris Martin van Rijn wil dat verkopers hun producten niet meer in het zicht leggen om zo jeugdroken tegen te gaan. Martijn van der Kolk van de belangenorganisatie is op zijn zachtst gezegd niet gelukkig met de gang van zaken rondom dit dossier en de timing van de maatregel.

Het kabinet en de supermarktbranche spreken al geruime tijd over een displayverbod. De supermarkten willen dat nu alleen nog doen als andere tabak verkopende sectoren daarin meegaan. “Een ‘level playing field’ noemen de supermarkten dat. En de staatssecretaris heeft dat onder druk overgenomen. Een kwalijke zaak, want hij laat zich voor de commerciële kar spannen en gaat voorbij aan enkele belangrijke punten”, vindt Van der Kolk.

Leeftijd bezoekers

Zo is er een groot verschil tussen de bezoekers van supermarkten en van tankstations. Het bureau GfK heeft recentelijk onderzoek gedaan naar de leeftijd van bezoekers in de diverse tabak verkopende kanalen. Daaruit blijkt dat twee derde van de 15- tot 17-jarigen zelden of nooit een tankshop bezoekt. Nog eens 22 procent komt er minder dan één keer per maand. Daar staat tegenover dat van die leeftijdsgroep 87 procent zeer regelmatig een supermarkt bezoekt.

“Het onderzoek toont keihard aan dat er een groot verschil tussen onze klantengroepen en de supermarktbranche. Daar heb je veelal moeders die met kleine kinderen langs een muur van tabaksverpakkingen lopen. Ik kan me goed voorstellen dat de politiek dat niet wil. Daarom is de motie in de politiek ook ontstaan. Maar in de petrolbranche is die situatie anders.”

Economisch belang

Tevens speelt het economisch belang. “Dat klinkt misschien gezocht, maar bij supermarkten bestaat ongeveer vijf procent van de omzet uit tabak. Bij tankstations loopt dat in veel gevallen op tot zestig of zeventig procent van de shopomzet. Dan heeft een invoering, en de manier waarop een displayverbod ingevoerd gaat worden, dus een veel grotere impact op je totale omzet en je bedrijf. Supermarkten kunnen dan ook veel eenvoudiger en sneller een beslissing hierover nemen. De impact is immers relatief klein.”

“Dat wil niet zeggen dat wij als petrol niets zouden moeten doen. Zeker wel. Echter onze sector met grote afhankelijkheid van tabaksverkoop moet wel de tijd krijgen om de impact en de mogelijkheden goed te bekijken. De zelfstandige ondernemers en de clusters en oliemaatschappijen (Beta en VNPI) hebben alleen de afgelopen maanden hard kunnen werken aan een werkbare oplossing voor onze sector. Terwijl de supermarkten al twee jaar bezig zijn en zich verschuilen achter andere branches.”

“Toch hebben wij tijdig een voorstel ingediend dat tegemoet komt aan de wensen van de politiek en dat zelfs verder gaat dan dat van andere branches. Daarin staat dat de sector bereid is om als eerste stap medio 2019 een gedeeltelijk uitstalverbod in te voeren. Verdere maatregelen in de toekomst waren ook niet onbespreekbaar. We verschuilen ons niet en zijn bereid om stappen te nemen die de ontwikkeling naar een displayban in onze sector flink versnellen. Ook in onze branche zijn immers al veel plekken waar tabak bewust uit het zicht is gehaald vanwege de vers-uitstraling of vanwege de afschrikwekkende foto’s op de pakjes.”

18-plus omgeving

Dat het kabinet jeugdroken wil tegengaan, vindt Van der Kolk een prima zaak. “Ons voorstel getuigt daar ook van. Echter, het is van belang dat het ministerie beseft dat wij een 18-plus omgeving hebben. Dus kijk goed naar de diverse kanalen, hun klantenprofiel en naar de impact van een maatregel in relatie tot het doel. Logisch dat je dan als eerste bij de supermarkten uitkomt. Daar komt veruit de meeste jeugd en is de afhankelijkheid het kleinst.”

“Maar bij tankstations komen nauwelijks jongeren onder de achttien jaar. Dat roepen wij niet alleen, het blijkt uit zeer recent onderzoek. Het is dus eigenlijk niet vreemd dat het ministerie eerst en alleen met de supermarkten wenst te praten. Maar dat de supermarkten vervolgens proberen er een ordinair concurrentievoordeel uit te halen en dat het ministerie daar intrapt, is wel vreemd. Geen chique gang van zaken en heel vreemd dat de overheid zich voor de kar van de supermarkten laat spannen en vervolgens niet eerst de tijd en moeite neemt om zich echt in de verschillen van de kanalen te verdiepen.”

Niet voldoende

Van Rijn vond het voorstel en de plannen vanuit petrol en vanuit andere sectoren niet voldoende. Dat verbaast Van der Kolk niet echt. “De supermarkten hebben de staatssecretaris gewoon onder druk gezet. Wat wel verbazing wekt is dat het ministerie andere kanalen niet hetzelfde behandeld. Je kunt niet twee jaar met de supermarkten praten en op het allerlaatste moment de andere kanalen er met de haren bijslepen, alleen omdat de supermarkten anders hun eigen convenant niet willen ondertekenen.”

Differentiatie

De bewindsman geeft in zijn brief naar de Tweede Kamer wel aan dat differentiatie een optie is. Daarbij neemt hij vooral de jongeren in ogenschouw. En die komen veel minder vaak bij tankstations dan bij diverse andere kanalen. “Ik hoop dat daar nog een opening zit en ons onderzoek de ogen heeft geopend om een direct en volledig uitstalverbod te voorkomen. De komende tijd gaan wij in overleg met de bewindsman en de topambtenaar van het ministerie over deze maatregel.”

Van der Kolk vindt het daarnaast vreemd dat de overheid de verantwoordelijkheid om jeugdroken te bestrijden vooral neerlegt bij de verkopers en niet bij de kopers. Het is hem en vele anderen in de branche een doorn in het oog dat jeugdige kopers van tabak niet strafbaar zijn. “De overheid moet de sectoren ook helpen. Jongeren onder de achttien jaar die alcohol proberen te kopen, zijn wél strafbaar. Maar dit geldt niet bij tabak. Waarom zou de jeugd het dan niet proberen?”

Agressie

Van der Kolk zou daarom graag zien dat de staatssecretaris niet alleen verkopers verboden en verplichtingen oplegt, maar ook kritischer is richting de kopers. “Nu staan onze medewerkers er alleen voor en dat is geen pretje. Er is veel agressie en weinig begrip voor de maatregelen die wij als verkopers moeten nemen richting de kopende klanten. Daar ligt een duidelijke taak voor de overheid. We hebben ze al zo vaak gevraagd dit op te pakken, maar het gebeurt niet.”